Herbruikbaar servies tijdens de Vierdaagsefeesten

Een festivalhap op een echt bord in plaats van wegwerpplastic of karton – het klinkt als een kleine verandering, maar het effect is groot. Tijdens de Vierdaagsefeesten van 2025 werd op De Kaaij Hoog voor het eerst getest met herbruikbaar servies. De proef maakt deel uit van de ambitie van de organisatie om in 2050 volledig circulair te werken. De resultaten? Een hoge retourgraad, veel enthousiasme én waardevolle lessen voor andere organisatoren.

De stap naar herbruikbaar servies

Stichting Vierdaagsefeesten zette in 2022 de eerste stap met recyclebare bekers: de grootste afvalstroom van het evenement. Nu is het servies aan de beurt. “De Europese regelgeving voor single-use servies komt er ongetwijfeld een keer aan,” vertelt duurzaamheidscoördinator Thomas Janssen. “In België is het al verplicht. Als grootste evenement van Nederland willen we daarin voorloper zijn. Wachten tot de wet er is, zou het juist moeilijker maken.”

Naast het wettelijke vooruitzicht speelde ook de maatschappelijke verantwoordelijkheid mee. De Vierdaagsefeesten trekken jaarlijks tussen 1 en 1,5 miljoen bezoekers, waarvan 300.000 unieke bezoekers, en dat betekent: veel eten, veel drinken en dus veel afval. Door nu te experimenteren met herbruikbare oplossingen, bereidt de organisatie zich voor op een circulaire toekomst.

Samenwerking met ondernemers

Drie foodtrucks op De Kaaij Hoog deden mee aan de pilot. Niet iedereen stond meteen te juichen. “Sommigen zagen vooral praktische bezwaren of extra kosten,” vertelt Thomas. “Toch geloofden genoeg ondernemers in het idee om het experiment mogelijk te maken.”

Belangrijk in de aanpak was samenwerking. De organisatie betrok de foodtrucks vanaf de start bij de uitvoering: hoeveel gerechten ze verkopen, welk type servies nodig is en hoe de logistiek wordt ingericht. Dat leverde waardevolle inzichten op voor toekomstige edities.

Zo werkte het systeem

Bezoekers betaalden €2,50 statiegeld voor hun bord of bakje, dat ze bij inlevering terugkregen via een QR-code. Bij het scannen van de QR-code kon de bezoekers zijn gegevens invoeren en werd zodoende het bedrag teruggestort.

Om het proces soepel te laten verlopen, werden duidelijke innamepunten ingericht en liepen vrijwilligers rond die bezoekers hielpen of het servies aannamen. Dat werkte: maar liefst 92% van het servies werd weer ingeleverd. “Daar zijn we echt trots op,” zegt Thomas. “Het laat zien dat bezoekers bereid zijn mee te werken als je het makkelijk maakt én een kleine financiële prikkel biedt.”

Leren van de praktijk

De test leverde niet alleen een indrukwekkend retourpercentage op, maar ook een aantal verbeterpunten. Zo bleek het systeem met QR-code en IBAN-invoer omslachtig en zorgde het voor frustratie bij sommige bezoekers. Ook was de communicatie op het terrein niet altijd duidelijk genoeg.

Belangrijkste lessen:

• Maak terugbetalen simpeler. Contante teruggave of via pin werkt gebruiksvriendelijker dan een QR-systeem.
• Zorg voor eenduidige communicatie. Herkenbare menuborden en duidelijke instructies bij alle foodtrucks.
• Voorkom verwarring met andere systemen. Gebruik dezelfde structuur als bij herbruikbare bekers.
• Houd het laagdrempelig. Minder stappen = meer begrip en betrokkenheid.

Ondanks deze kinderziektes was de algemene reactie positief. Bezoekers vonden het eten op echt servies prettiger en waardeerden het duurzame karakter. “De meeste mensen doen het niet voor een mooier bord, maar omdat ze duurzaamheid belangrijk vinden,” aldus Thomas.

Vooruitblik en advies

De pilot smaakte naar meer. “We willen dit in 2026 weer doen, met verbeterde logistiek en communicatie,” vertelt Thomas. Het doel is om het systeem de komende jaren op te schalen naar meer locaties binnen het festival en – als het technisch haalbaar is – richting 2028 te werken aan volledige implementatie.

Zijn advies aan andere organisatoren:

• Werk samen met alle betrokken partijen: gemeente, ondernemers en leveranciers.
• Ken je data: hoeveel gerechten worden verkocht en welk type servies heb je nodig?
• Investeer in een goed retoursysteem. De huidige bekersystemen zijn niet zomaar geschikt voor servies; zoek naar automatisering en gemak.
• Begin klein, test, en deel je ervaringen. Door samen te leren over wat wél en niet werkt, kan de hele sector sneller verduurzamen.

Meer inspiratie?

Duurzaamheid in de cultuursector: voorbeelden & best practices

Steeds meer podia, festivals en gemeenten zetten concrete stappen om hun ecologische voetafdruk te verkleinen. In dit artikel lees je een overzicht van inspirerende best practices uit de regio en daarbuiten, die laten zien hoe duurzaamheid en cultuur hand in hand kunnen gaan.