kennisbank

Intellectueel eigendom

In dit artikel gaan we in op het intellectueel eigendom. Dat is een verzamelnaam voor de rechten op allerlei soorten creaties en uitgewerkte ideeën.

Juridisch

In dit artikel gaan we in op het intellectueel eigendom. Dat is een verzamelnaam voor de rechten op allerlei soorten creaties en uitgewerkte ideeën. Als je in de creatieve sector werkzaam bent of vanuit een andere hoedanigheid iets bedacht of gemaakt hebt, dan wil je deze graag beschermen. Het zou jammer zijn als iemand ermee wegloopt, terwijl je er zelf veel werk in gestoken hebt.

Wat valt onder het intellectueel eigendom?

Er vallen veel (uitgewerkte) ideeën en producten onder het intellectueel eigendom. Voorbeelden daarvan zijn vormgeving, uitvindingen, teksten en boeken, tekeningen, modellen, muziek, merken, software, games, kunstwerken en foto's. Om deze zaken te beschermen zijn er verschillende rechten die je automatisch hebt doordat je iets creëert of kunt krijgen door middel van het registeren van rechten waarmee jij je idee, concept of product gedeeltelijk of in zijn geheel kunt beschermen. De belangrijkste kenmerken van deze rechten zijn:

  • Monopolie/verbodsrecht;
  • Bescherming in een bepaald gebied;
  • Bescherming voor een bepaalde tijd;
  • Meerdere rechten kunnen tegelijkertijd van toepassing zijn.

‘Gratis’ rechten van intellectueel eigendom

Op het moment dat je iets creëert heb je automatisch een aantal rechten zonder dat hier een registratieverplichting aan gekoppeld is. Hieronder vind je enkele van deze rechten.

  • Auteursrecht Het auteursrecht heeft betrekking op originele werken die je hebt gecreëerd, zoals een boek, een website, digitale content en kunstwerken. Bij het creëren verwerf je automatisch het recht om dit openbaar te maken of te verveelvoudigen.
  • Persoonlijkheidsrechten maken hier onderdeel van uit. Op deze website hebben we ook een uitgebreid artikel geschreven over het auteursrecht.
  • Naburig recht In het verlengde van het auteursrecht staan naburige rechten. Wanneer je bijvoorbeeld uitvoerend kunstenaar, nieuwsuitgever of film- of muziekproducent bent, kan je, voor wat primaire exploitatie betreft, zelf beslissen wie jouw creatie mag gebruiken, verspreiden of vermenigvuldigen. Je hebt het recht om daar een redelijke vergoeding voor te vragen. Voor secundaire exploitatie, zoals radio-uitzending en dergelijke, is het verbodsrecht verlegd naar CBO’s als Sena die zorg dragen voor licentiëring en vergoeding.
  • Handelsnaamrecht De handelsnaam is bijvoorbeeld de naam die je gebruikt in de communicatie naar afnemers toe. Het inschrijven van de handels- en bedrijfsnaam doe je bij de Kamer van Koophandel. Het recht op de handelsnaam ontstaat door het eerste gebruik ervan in het gebied waar jij actief bent, waar jouw klanten zitten. Lees ook het onderdeel merkenrecht (iets verderop) even door.
  • Databankrecht Onder het databankrecht valt een verzameling van gegevens of gegevens. Hierbij kan je denken aan een vacaturebank. Het geeft je het recht om op te treden tegen het opvragen en hergebruiken van elementen uit de databank.

Vormen van intellectueel eigendom die je kunt registreren

Naast rechten die je verwerft door middel van creatie zijn er ook enkele rechten die je pas verkrijgt wanneer het geregistreerd is in een officieel register. Hieronder vind je de meest voorkomende rechten in de creatieve sector.

  • Octrooirecht Het octrooirecht heeft betrekking op technische producten of processen en geeft je het recht om dit te exploiteren.
  • Merkenrecht Met het merkenrecht bescherm je een naam of een onderscheidingsteken (zoals een logo) die je gebruikt om jouw product of dienstverlening te onderscheiden van die van je concurrenten. Je hebt daar dan een monopolie op en je kunt anderen verbieden om het te gebruiken.
  • Modelrecht Het modelrecht beschermt je ook tegen het gebruik door anderen en het heeft betrekking op de vormgeving van een bepaald product.

Hoe je intellectueel eigendom kunt registreren

Je kunt je intellectueel eigendom zelf registeren bij één van onderstaande instanties. Daarnaast kan je ook gebruiken van bedrijven die als intermediair optreden. Zij kunnen je tegen betaling helpen om het registratieproces te doorlopen. Het helpt je in ieder geval om eerst de ideeSCAN te doorlopen. Dit is een handig initiatief van Benelux-Bureau voor de Intellectuele Eigendom (BOIP) en Octrooicentrum Nederland.

Instanties in Nederland

Wanneer je in of vanuit Nederland werkt dan heb je enkele officiële instanties waar je intellectueel eigendom kunt registreren. Deze vind je hieronder. Andere organisaties die communiceren onder de noemer ‘merkenbureau’ of iets dergelijks zijn meestal intermediairs.

Instanties die het intellectueel eigendom kunnen exploiteren

Elders op deze website hebben we een overzicht van organisaties die voor jou het auteursrecht kunnen exploiteren. Dit is gekoppeld aan de soort kunst die je maakt / het werkveld binnen de culturele sector waarin je actief bent.

I-DEPOT

Het i-DEPOT is een middel dat het Benelux-Bureau voor de Intellectuele Eigendom (BOIP) heeft ontwikkeld. Het is een soort digitale kluis waarin je allerlei documenten, filmpjes, teksten en andere items kunt opslaan die je kunt gebruiken om te bewijzen dat jij dit op een bepaald tijdstip in je bezit had. Het i-DEPOT heeft de status van een authentieke akte maar is een stuk goedkoper dan de notaris. Je vult het i-DEPOT met informatie en daarna gaat deze nooit meer open, tenzij jij dat wilt om het als bewijs te gebruiken in geval van een conflict. Je kunt er daarna dus niets meer aan toevoegen.

Wat te doen bij inbreuk op het intellectueel eigendom?

In de meeste landen kunnen mensen die inbreuk maken op het intellectueel eigendom van een ander straf- en privaatrechtelijk worden vervolgd. Je hebt het recht om jouw (intellectueel) eigendom te beschermen. Het liefste wil je dit doen zonder een rechtszaak aan te gaan omdat dit vaak heel kostbaar en langdurend is. Zeker tegen grote partijen is dit niet zonder risico want wanneer je verliest kan het zijn dat je ook de kosten van de winnende partij, zowel gerechtelijke als buitengerechtelijke, dient te betalen. Daarnaast kost het simpelweg veel energie. Zorg altijd dat je zoveel mogelijk bewijsmateriaal hebt bewaard waarmee je kunt aantonen dat jij de maker van een werk en daardoor rechthebbende bent. Daarnaast kan je gebruik maken van de eerder genoemde mogelijkheden tot deponeren via bijvoorbeeld een iDepot voor rechten die vanzelf ontstaan zoals het auteursrecht. Probeer het met die bagage in je achterzak eerst onderling te regelen door degene die inbreuk maakt op jouw intellectueel eigendom ervan op te hoogte te stellen. Als dat niet voldoende is kan je een sommatiebrief sturen en daarna ga je over tot het inschakelen van een advocaat, met als mogelijkheid het starten van een rechtszaak.

Disclaimer

Voor dit artikel hebben we gebruik gemaakt van de kennis van RakenDra Smit die als belangenbehartiger / jurist verbonden is aan de Kunstenbond. Ook danken we Jan Hart van het Benelux-Bureau voor de Intellectuele Eigendom (BOIP) voor de inbreng van zijn kennis.


Mocht je vanuit jouw expertise zelf over kennis beschikken die bij dit onderwerp zou passen, of zie je mogelijkheden tot de verbetering van deze tekst, dan zien we jouw bericht graag tegemoet via info@cultuuracademy.nl.

Meer kennis