Ervaring met De Stroomversneller: Anneke Ingwersen - Songs of Colonial Labour

''In het kader van het publieke programma van Sonsbeek 20<24 ontwikkelde ik het project ‘Songs of Colonial Labour’ dat bestaat uit artistiek onderzoek, workshops en meerdere korte animatiefilms. Dankzij de financiële bijdrage van de Stroomversneller heb ik een samenwerking met de muzikante/producer Kate Donkor en de geluidstechnicus Petra Randewijk van Herrieproduktie kunnen initiëren en een professionele documentatie-film van de presentatie kunnen laten maken.''

Songs of Colonial Labour

''Op de avond van 27 augustus 2021 nam ik het publiek in de Eusebiuskerk namelijk mee op een audiovisuele reis n.a.v. het Oud Nederlandse lied ‘Daar was eens een meisje loos’. Ik nodigde ze uit om te kijken, te luisteren en te speculeren over wat het collectief veranderen van schurende ouderwetse volksliederen kan betekenen en welke associaties en herinneringen dat soort liederen over arbeid bij hun zelf opriep.

In het eerste statement van een van de curatoren van Sonsbeek 20<24 Bonaventure Soh Bejeng Ndikung schreef hij over ‘arbeid en haar sonische ecologie’. Het eerste wat bij mij opkwam waren allerlei kinder- en volksliederen die te maken hadden met werk, zoals: “Wer will fleissige Handwerker sehen… der muss zu uns Kindern sehen… Stein auf Stein… Stein auf Stein. Die Mauer wird bald fertig sein.’ De waarden van een hoge arbeidsmoraal, vlijt en productiviteit sijpelden er tussen de lijnen overduidelijk uit…

Ik was getriggerd: Volks- en kinderliederen als een vorm van immaterieel cultureel archief. Als een echo uit het verleden. Liederen hebben het vermogen om elk nog zo vreselijk verhaal vriendelijk te laten klinken. Ogenschijnlijk onschuldig. Sommige beschrijven pijnlijke situaties en toch blijf je luisteren. Je blijft erbij. De filosofe en biologe Donna Harraway noemt dit ‘erbij blijven’, ‘staying with the trouble’ als een van de grootste uitdagingen van onze tijden. En ik vroeg me af: Hoe kunnen we volks+kinderliederen gebruiken ‘to sit with the pain?’ to “stay with the trouble“ .

Maar juist in deze vorm van liederen schuilt zeker ook het risico van vermijding: de teksten vereenvoudigen de werkelijkheid, ze trosten met hun melodie en ritme en sussen ons soms letterlijk in slaap. Tegelijk verbinden ze ons door het gezamenlijke zingen ervan ook met elkaar. Maar laten ze ons daardoor ook langer volhouden…voordat we in actie komen… Kortom: Kan een schurend volks-of kinderlied ook een vorm van protest worden?''

''Op de avond presenteerde ik als eerste mijn theoretisch onderzoek naar ongelijke machtsverhoudingen in volks- en kinderliederen, gaf een overzicht van andere liederen waarin ook sociale discriminatie mee-resoneert en waarin ik een afspiegeling zie van ons Nederlands/Europees Cultureel Archief. Kate Donkor droeg deze liederen prachtig voor.

Met mijn vorige onderzoeken richtte ik me al op de sporen van onze koloniale geschiedenis in ons nu. Wanneer stopt toen? Ik keek b.v. naar de eurocentrische geschiedsschrijving en cultuureducatie en hoe dat samenhangt met de koloniale geschiedenis van Europa. Hiermee en ook met dit nieuwe project refereer ik naar het concept van "kolonialiteit van macht", een term van Anibal Qujiano – een Peruaanse socioloog. Anibal Quijano beschrijft met dit concept het levende erfenis van het kolonialisme in onze hedendaagse samenleving in de vorm van steeds voortdurende sociale discriminatie. Mij helpt zijn concept om beter te herkennen hoe sociale discriminatie zoals seksisme en racisme met elkaar verbonden zijn. Quijano verklaart dat de categorie van ras en gender beiden gebruikt zijn om te domineren: Het veel oudere principe was natuurlijk gender, je sekse, of je vrouw of man was. maakte dat je meer of minder macht had. Vanaf de 16de eeuw werd het nieuwe principe van ‘ras’ een instrument voor sociale dominantie.

Na de context presenteerde ik de animatie-films waarin Kate Donkor de audio heeft verzorgd. In deze films zijn o.a. stemmen van de deelnemers van de workshops verwerkt. Ze reageren met verschillende emoties op de waarden die tussen de lijnen van het lied ‘Daar was eens een meisje loos’ staan, waarden die enerzijds onderdrukken en discrimineren (op grond van sekse, natie huidskleur of klasse), maar ook waarden die emanciperen.

De deelnemers hadden in de workshops beeldcollages en nieuwe gedichten gemaakt met als uitgangspunt de oude teksten van de coupletten. Door het kiezen van de woorden die ze wel wilden gebruiken legden ze de nadruk op een ander perspectief en andere waarden. De aspecten die pijnlijk waren hebben ze geprobeerd actief te veranderen. Eigenlijk grijpt dit terug op een methode uit de schemagerichte psychotherapie: ‘Imaginary Rescripting’ waarin de persoon in zijn verbeelding teruggaat naar een pijnlijke gebeurtenis en het verloop ervan probeert actief te beïnvloeden. De deelnemers droegen deze nieuwe teksten ook live voor.''

De Stroomversneller

De Stroomversneller is een subsidieregeling die nieuwe initiatieven in hun artistieke ontwikkeling steunt door ze ruimte te geven voor experiment. Het doel is om initiatieven op een laagdrempelige manier in een stroomversnelling te laten komen, zonder te veel beperkingen en verplichtingen. Klik hier voor meer informatie over De Stroomversneller.