Auteursrecht, gebruikersrecht en licenties
Dit artikel gaat onder andere over auteursrecht en het uitgeven van werk in licentie. Het auteursrecht gaat aardig diep maar het is tegelijkertijd goed samen te vatten.
Dit artikel gaat onder andere over auteursrecht en het uitgeven van werk in licentie. Als je iets gemaakt hebt dan wil je jouw werk natuurlijk tonen aan publiek. Daarmee komt het in de openbaarheid. Het is niet zo dat iedereen dan bijvoorbeeld zomaar een kopie mag maken van jouw werk of het bewerken zonder jouw toestemming. Omgekeerd kan je als presentatieplek of podium verwachten dat je een vergoeding afdraagt wanneer je werk van anderen gebruikt. Het auteursrecht gaat aardig diep maar het is tegelijkertijd goed samen te vatten.
Wat is auteursrecht?
Het auteursrecht is net als het octrooirecht, het merkenrecht en de naburige rechten een onderdeel van het intellectueel eigendomsrecht. Alles dat door een mens gemaakt wordt en een bepaalde vorm, een persoonlijk stempel of een oorspronkelijk karakter heeft, kan onder het auteursrecht vallen. Het auteursrecht is onder te verdelen in een moreel deel en een materieel deel:
- Het persoonlijkheidsrecht is het morele recht. Hiermee wordt het persoonlijke, betrouwbare karakter van het werk beschermd.
- Het exploitatierecht betreft het materiële recht. Het heeft betrekking op het recht dat je als maker hebt om een werk openbaar te maken, te kopiëren, te bewerken of in een andere vorm te gieten. Iemand anders kan dit alleen doen met jouw toestemming.
Volgrecht
Intellectueel eigendomsrecht is een verzamelbegrip waar onder andere auteursrecht, modellenrecht, merkenrecht en octrooi onder vallen. Het volgrecht betreft het recht van makers van originele grafische of beeldende kunstwerken op een percentage van de prijs bij doorverkoop van hun werk.
Wet naburige rechten: voor uitvoerende muzikanten en producenten
Volgens deze wet heeft iedere maker van muziek recht op een redelijke vergoeding wanneer hun muziek ten gehore wordt gebracht. Het gaat over de uitvoering van de muziek en dat is dus van belang voor zowel de uitvoerende muzikant als de producent. Onder de naburige rechten valt ook het masterrecht dat gaat over de rechten van de specifieke opname van een muziekstuk. Het mastereigendom heeft ook betrekking op de opname van jouw muziek in bijvoorbeeld een reclame, film of tv-serie.
Hoe registreer je een werk?
Wanneer je iets maakt dan heb je automatisch het auteursrecht over dit werk. Soms kan het toch nodig zijn om het te bewijzen, bijvoorbeeld wanneer je van plagiaat beschuldigd wordt. Daarom kan het handig zijn dat je het werk registreert middels een akte bij de notaris of via online kanalen. Het is ook al een goede stap om het werk aangetekend naar jezelf op te sturen en de envelop dicht te laten. Als je in een dienstverband iets maakt of ontwerpt dan is het belangrijk dat je goede afspraken met jouw werkgever hebt over het auteursrecht. Dat berust namelijk automatisch bij de werkgever. Je kunt auteursrecht hebben op werken die een origineel karakter hebben of zintuiglijk waarneembaar zijn. Een idee kan dus pas auteursrechtelijk beschermd worden als het op papier gezet is; het hoeft echter nog niet zijn definitieve vorm te hebben bereikt. Het auteursrecht is al van toepassing op schetsontwerpen.
Overdracht of licentie
Je kunt het auteursrecht overdragen, of overnemen van iemand anders. Dat is best een gedoe en bovendien is het vaak niet in het voordeel van de maker. Je kunt er beter voor kiezen om werk in licentie uit te laten geven. Dat betekent dat mensen het mogen gebruiken in een bepaalde periode of tegen bepaalde voorwaarden. Daar staat dan een vergoeding tegenover. Je kunt hier zelf een overeenkomst voor opstellen en die desgewenst verlengen als dat handig is.
Creative Commons
Kijk maar eens op de website Creative Commons. Hier kan je gemakkelijk een licentie toevoegen aan jouw werk en dat delen met anderen. Zij kunnen het dan gebruiken tegen een vergoeding of door bijvoorbeeld naamsvermelding op te nemen.
Inkomsten genereren met muziek
Als je werk hebt gemaakt dan is het prettig als je daarmee inkomsten genereert om het te kunnen financieren. Je kunt aan jouw auteursrecht een voorwaarde hangen, zoals het vermelden van jouw naam of het betalen van een vergoeding. Die inkomsten krijg je bijvoorbeeld als je het werk in licentie uitgeeft of wanneer het geïnd wordt door een organisatie die auteursrecht exploiteert.
Wie krijgt wat?
Het bedrag dat jij daarvoor in rekening kan brengen is afhankelijk van het werk dat je gemaakt hebt en op welke manier dat tot stand is gekomen. Kijk bijvoorbeeld naar een ieders rol in het geheel. Heb je alles in je eentje gedaan of zijn er meerdere bandleden? Ben je zelf de producent of is er iemand die dit voor je doet? Heb je afspraken gemaakt met een label of uitgeverij? Zorg hoe dan ook dat je altijd goede afspraken maakt en deze op papier zet en als je een contract krijgt dan is het belangrijk om dit goed door te lezen. Zet het op papier want een mondelinge afspraak is niet controleerbaar.
Wat ontvang je per kanaal?
Er zijn talloze manieren waarop een werk verspreid kan worden, zeker in deze tijd met ontzettend veel verschillende media. Via alle kanalen gelden andere tarieven. Hieronder staan enkele voorbeelden.
Streaming
Er wordt veel muziek gestreamd tegenwoordig. Een partij als BUMA/STEMRA heeft licentieovereenkomsten met Spotify, YouTube, ITunes en online radiostations. Per keer dat jouw werk gebruikt wordt, ontvang je een kleine vergoeding en dat verrekent die organisatie met je.
Radio en televisie
Voor de radio en televisie krijg je een bedrag per seconde dat het gedraaid wordt. Dit kan worden geïnd door een organisatie die auteursrecht exploiteert. De bedragen per seconde verschillen per omroep.
Videoclips
Wanneer een videoclip op televisie wordt getoond dan kan je een vergoeding ontvangen voor zowel het liedje (als je dat geschreven hebt) als voor het ‘optreden’ in de clip.
Optreden
Bij een optreden is de vergoeding die je (via BUMA/STEMRA) ontvangt van veel factoren afhankelijk. Zo wordt daarin meegewogen wat jouw gage is, hoeveel bezoekers er komen en wat de entreeprijs is.
Honoraria voor kunstenaars
Het bovenstaande heeft heel erg betrekking op de muziekbranche. Binnen de kunstsector zijn heel veel soorten beroepen die allemaal verschillende bedragen in rekening kunnen brengen. Op deze website kan je meer lezen over de honoraria van kunstenaars.
Auteursrecht en film: de producent heeft auteursrechtelijk een sterke positie
We behandelen dit hier even apart om het een wettelijke uitzondering betreft op de auteurswet. Bij films is het zo dat de maker of bedenker zijn rechten overdraagt aan de producent. Dat is zo omdat anders één enkele maker een hele productie tegen zou kunnen houden, ook al zouden er 100 mensen aan meewerken. Er is van af te wijken maar dat komt nauwelijks voor. De producent is daarmee degene die de film kan uitbrengen. Uiteraard is het aan de producten om een vergoeding te bieden aan diegenen die de film gemaakt hebben. Dit wordt contractueel vastgelegd. Je bent overigens alleen officieel producent wanneer je de benodigde financiering van de film regelt, aansprakelijk bent en de makers bij elkaar hebt gebracht. Overigens kan iedereen die iets gemaakt heeft dat los van de film te verspreiden is (zoals de muziek of het scenario) dit delen met anderen. Als je onderling anders afspreekt dan kan dat in de overeenkomst worden opgenomen.
Exploitatie van auteursrecht door organisaties
We hebben in een ander artikel een heleboel organisaties beschreven die het auteursrecht voor je kunnen exploiteren. Zij letten er dus op dat er een afdracht is wanneer mensen jouw werk gebruiken. Die partijen hebben verschillende voorwaarden. Kijk daar goed naar en bepaal wat jouw juridische positie is. Dan kan je gemakkelijk de voor- en nadelen voor het aansluiten afwegen.
Test je kennis
We hebben nog een paar tests gevonden via beroepkunstenaar.nl waarmee je kunt checken of je voldoende weet van auteursrecht.
Interessante linkjes
We hebben nog een aantal linkjes voor je om meer informatie te kunnen verkrijgen. Platform Makers heeft een website gelanceerd, en twee filmpjes en een boekje online gezet. Dit heeft te maken met de waarde van auteursrecht. Dit zijn de filmpjes:
- Waarde van het auteursrecht Deel 01 | Auteursrechten zijn eigendomsrechten.
- Waarde van het auteursrecht Deel 02| Meedelen in opbrengsten
Hier kan je het boekje De Waarde van Auteursrecht downloaden.
Disclaimer
Bij het schrijven van dit artikel hebben we heel veel gehad aan de informatie die te vinden is op de website beroepkunstenaar.nl.
Mocht je vanuit jouw expertise zelf over kennis beschikken die bij dit onderwerp zou passen, of zie je mogelijkheden tot de verbetering van deze tekst, dan zien we jouw bericht graag tegemoet via info@cultuuracademy.nl.