Wet DBA - Schijnzelfstandigheid

Op deze pagina een korte samenvatting van wat de wet DBA inhoudt, en wat hiervan de gevolgen zijn voor opdrachtgevers en opdrachtnemers.

Arbeidsmarktpositie

De wet DBA (Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties), bedoeld om schijnzelfstandigheid tegen te gaan, bestaat al langer, maar per 1 januari 2025 is de Belastingdienst deze wet ook daadwerkelijk gaan handhaven. Veel werk dat op freelance basis gedaan wordt zal hierdoor als schijnzelfstandigheid beoordeeld worden. Omdat er binnen de cultuursector veel met zzp'ers wordt gewerkt, zal de wet DBA ook hier veel veranderingen teweegbrengen. Hoe kun je hier het beste mee omgaan?

Op deze pagina een korte samenvatting van wat de wet DBA inhoudt, en wat hiervan de gevolgen zijn voor opdrachtgevers en opdrachtnemers.

Wat is schijnzelfstandigheid?

Schijnzelfstandigheid betekent dat iemand formeel als zzp’er werkt, maar feitelijk hetzelfde doet als een werknemer in loondienst. Daardoor mist de zzp’er belangrijke zekerheden, zoals loon bij ziekte en pensioenopbouw, terwijl de opdrachtgever kosten bespaart op belastingen en premies.

De Wet DBA is ingevoerd om dit tegen te gaan: het moet ervoor zorgen dat werkenden de bescherming krijgen die past bij hun situatie, en dat opdrachtgevers en opdrachtnemers duidelijkheid hebben over wanneer er sprake is van zelfstandigheid en wanneer van een dienstverband.

Toetsingskader

De Belastingdienst bepaalt aan de hand van de volgende omstandigheden of een arbeidsrelatie als zzp’er uitgevoerd kan worden, of dat het een dienstverband zou moeten zijn:

Aard en duur van de werkzaamheden
Inbedding van het werk
Bedrijfsvoering van de opdrachtgever
Totstandkoming contract
Hoogte van de beloning
Inbedding van degene die de werkzaamheden verricht
Verplichting opdrachtnemer om het werk zelf uit te voeren
Bepalen van de beloning en manier van uitkeren
Mate van commercieel risico voor opdrachtnemer
(Uitingen van) ondernemerschap van opdrachtnemer

Deze omstandigheden worden in onderling verband bekeken om te bepalen of er sprake is van schijnzelfstandigheid. De Belastingdienst heeft een tool waarbij je aan de hand van 10 vragen een eerste check kunt doen welke contractvorm het meest geschikt is.

💡 Tip: Wil je zeker weten of een arbeidsrelatie in de cultuursector meer op loondienst of op zelfstandigheid lijkt? Met de checklist van Cultuur Connectie toets je jouw situatie aan de 9 gezichtspunten van de Belastingdienst. Download de checklist hier.

Voorwaarden om als zzp’er te kunnen werken

De volgende lijst met voorwaarden om als zzp’er te kunnen werken komt van de website van de Belastingdienst, en maakt de elementen uit het toetsingskader hierboven concreet.

De werkende bepaalt zelf hoe het werk wordt uitgevoerd en wat de werktijden zijn, niet de opdrachtgever.
Het gaat om een opdracht van kortere duur of een beperkt aantal uren per week.
De werkende voert geen werkzaamheden uit die ook door werknemers worden gedaan binnen de organisatie.
De werkende heeft specifieke kennis en ervaring die niet aanwezig is binnen de organisatie.
De werkende heeft de vrijheid om zich te laten vervangen en kan dat in de praktijk ook doen.
De werkende wordt op factuurbasis per uur of per opdracht betaald. Wanneer per uur wordt betaald, worden alleen de daadwerkelijk gewerkte uren betaald. Bij ziekte ontvangt de werkende niets.
De vergoeding voor het werk ligt duidelijk hoger dan wat binnen de sector normaal gesproken aan werknemers wordt betaald.
De werkende draagt ondernemersrisico en doet eigen investeringen voor het werk. Bijvoorbeeld omdat hij/zij zelf de materialen of apparaten voor het werk moet kopen.
De werkende gedraagt zich naar buiten toe als ondernemer. Bijvoorbeeld doordat hij/zij actief een website beheert en ook andere klussen uitvoert.
Er is een resultaatverplichting met de werkende afgesproken.

Gevolgen voor opdrachtgevers

Sinds 1 januari 2025 zijn organisaties volledig verantwoordelijk om hun arbeidsrelaties goed geregeld te hebben. De Belastingdienst kan bij controles terugkijken tot die datum en naheffingen, sociale premies en boetes opleggen. Omdat vooral opdrachtgevers dat risico lopen, is het belangrijk om arbeidsrelaties kritisch te herzien: welke taken lenen zich voor zzp’ers, welke contractvormen passen beter, en waar kun je samenwerken met andere organisaties? Blijf je werken met zzp’ers, zorg dan voor een duidelijk onderscheid ten opzichte van werknemers in loondienst. Een helder overzicht en bewuste keuzes in je HR-beleid maken je organisatie beter voorbereid op controles.

Gevolgen voor opdrachtnemers

Ook zzp’ers merken de gevolgen: opdrachtgevers zullen vaker het gesprek aangaan over de vorm van de samenwerking. Als de Belastingdienst een arbeidsrelatie tóch als loondienst beoordeelt, kan dat betekenen dat eerder genoten belastingvoordelen worden teruggevorderd. Het is daarom verstandig voor zzp’ers om actief mee te denken en hun ondernemerschap duidelijk te laten zien.

💡 Tip: Platform ACCT ondersteunt werkenden in de culturele sector en biedt via Oog voor Impuls handige regelingen voor werkgevers en zzp’ers. Denk aan een voucher voor HR-advies, een vergoeding voor het in dienst nemen van een zzp’er of ondersteuning bij het opzetten van een pensioenvoorziening. Zo kun je je organisatie beter voorbereiden op de gevolgen van de handhaving van de wet tegen schijnzelfstandigheid.

Kennissessie - Schijnzelfstandigheid

Als zzp’er werken in de culturele sector is jarenlang de norm geweest. Maar de tijden veranderen. Per 1 januari 2025 is de Belastingdienst gestart met het handhaven op de Wet DBA, bedoeld om schijnzelfstandigheid tegen te gaan. Veel opdrachtgevers en opdrachtnemers zijn aan de slag gegaan met het beoordelen van hun arbeidsrelaties. Hoog tijd om hier ook samen over in gesprek te gaan.